POWIĘKSZENIE RODZAJÓW KONSUMPCJI

Powiększanie tych rodzajów konsumpcji prowadzi bowiem do zmniejszania bądź całej wartości dodatkowej (w przy­padku pierwszego rodzaju konsumpcji), bądź jej kapitalizowanej części (w przypadku konsumpcji drugiego rodzaju). Teza ta nie jest natomiast zasadna wówczas, gdy odnosić ją do konsumpcji trzeciego rodzaju. Mówiąc o   razowo, warunkiem reprodukcji rozszerzonej jest nie tylko wybudowanie nowej fabryki wraz z niezbędnym wyposażeniem w środki obrotowe ale także wyprodukowanie środków konsumpcji dla pracowników, którzy zostaną w tej fabryce zatrudnieni. W tym sensie nie ma przeciwieństwa między zwiększaniem środków produkcji i środków konsumpcji. Pomnażanie wyłożonego kapitału jest dla Marksa immanentną cechą gospodarki kapitalistycznej. Można w tym miejscu zauważyć, że jest ono czy może raczej powinno być, immanentną cechą każdej gospodarki!