NIEZALEŻNIE OD FORMY

Niezaleznie bowiem od formy własności pomnażanie kapitału stanowi ko­nieczny, choc niewystarczający warunek zaspokajania takich samych potrzeb coraz większej liczby ludności, bądź też coraz większych potrzeb takiej sa­mej liczby ludności. Gdy zatem ludność żyjącą w jakimś państwie cechuje odatm przyrost naturalny oraz wzrost aspiracji konsumpcyjnych to warunkiem zaspokajania potrzeb jest pomnażanie kapitału, jakim dyspo­nuje to państwo. W tym sensie tezę tę można odnosić także do gospodarki socjalistycznej. Warunkiem pomnażania kapitału jest jego ruch okrężny, w którym kapitał przechodzi przez różne formy istnienia. Ruch ten, ujęty niejako jednostkowy akt, lecz jako powtarzający się proces – nazywa Marks obrotem kapitału. Czas trwania tego obrotu jest określony przez sumę czasu produkcji i czasu obiegu. Obejmuje on więc odcinek czasu od początku ruchu okrężnego całego kapitału do początku okresu następnego Proces ruchu okrężnego kapitału odbywa się w trzech stadiach.