WAGA WARUNKU

Wagę tego warunku pod­kreśla Marks w kilku miejscach. We wszystkich okolicznościach — pisze—   „środki produkcji winny być wystarczające, zatem ilość ich zawczasu tak skalkulowana, ażeby były do dyspozycji w odpowiedniej proporcji. Innymi słowy, ilość środków produkcji musi wystarczać do wchłonięcia całej ilości pracy, która ma je przekształcać w produkt. Gdyby nie było wystarczającej ilości środków produkcji, praca dodatkowa, którą dysponuje nabywca, nie mogłaby znaleźć zastosowania; jego prawo do dysponowania tą pracą nic by nie dało. Gdyby zaś było więcej środków produkcji niż rozporządzalnej pracy, to nie można by ich nasycić pracą i przekształcić w produkt”.W istocie więc tempo, w jakim odbywa się łączny obrót kapitału, zależy od wewnętrznej jego struktury. Struktura ta powinna mieć dwie właściwości: z jednej strony niski udział kapitału trwałego, z drugiej zaś — na tyle jednak wysoki, by możliwe było pełne wykorzystanie kapitału obrotowego i zmien­nego. Według tej koncepcji, nowe narzędzia pracy, nowe środki trwałe stają się niezbędne dopiero wówczas, gdy istnieją wolne środki obrotowe, których nie może przetworzyć dostępna siła robocza.