ROZSZERZONA REPRODUKCJA I KRYZYSY

W poszukiwaniach nowej formuły wzrostu realnej gospodarki socjalisty­cznej trzeba-—jak sądzę—jeszcze raz wrócić do źródeł marksistowskiej ekonomii politycznej i przyjrzeć się zapisanemu w Kapitale ujęciu repro­dukcji rozszerzonej. Rodzi się bowiem podejrzenie, że zaprezentowane wyżęj rozbieżności teorii i polityki mają źródło m. in. w zapoznaniu tej części poglądów Marksa.Zdaniem autora Kapitału —jak pamiętamy -— produkt globalny rozpada się na dwa wielkie działy: środki produkcji, tj. towary, które muszą lub przynajmniej mogą wchodzić do konsumpcji produkcyjnej, oraz środki konsumpcji, tj. towary, które wchodzą do indywidualnej konsumpcji ka­pitalistów i klasy robotniczej.Ten aspekt teorii reprodukcji jest szeroko spopularyzowany, nie będzie­my zatem do niego wracać. Interesuje nas bowiem inna jej strona.Kapitał zastosowany w każdym dziale dzieli Marks na dwie części: kapitał zmienny, który stanowi wartość użytej siły roboczej, a więc równa się sumie płac wydatkowanych na tę siłę, oraz kapitał stały, tj. wartość wszystkich środków produkcji.