ISTOTNE ZNACZENIE

Kapitał odpływa bowiem wtedy z gałęzi o względnie dużej produkcji do gałęzi o produkcji względnie małej. Istotniejsze zna­czenie ma obserwacja, iż ogólną przyczyną takich dysproporcji jest nadpro­dukcja kapitału trwałego lub obrotowego. Teza ta logicznie wynika z cytowanego już twierdzenia, że w gospodarce towarowej skalę produkcji w coraz mniejszym stopniu wyznacza bezpośredni popyt na towary, a w co­raz większym stopniu — wielkość kapitału, którym dysponuje jego właś­ciciel lub dysponent. Dążenie do pomnażania kapitału i do rozszerzania produkcji jest dla Marksa immanentną cechą tej gospodarki. Na gruncie takiego założenia łatwo obronić twierdzenie, że ogólną przyczyną nadpro­dukcji w danej gałęzi jest nagromadzenie zbyt dużej ilości kapitału trwałego łub obrotowego. Nadprodukcja —w znaczeniu, którego używa Marks —nie odnosi się do stanów, w których istnieje bezwzględny nadmiar produktów czy środ­ków trwałych.