NADMIAR PRODUKTÓW

Marks jest w pełni świadomy tego, że „dopóki nie są za­spokojone najpilniejsze potrzeby znacznej części społeczeństwa albo nie są zaspokojone przynajmniej jej bezpośrednie potrzeby, nie może być, rzecz prosta, absolutnie mowy o nadprodukcji produktów w tym znaczeniu, że ilość produktów w stosunku do popytu na nie jest nadmierna. Należy, wręcz przeciwnie, powiedzieć, że w warunkach produkcji kapitalistycznej ma się w tym znaczeniu nieustannie do czynienia z niewystarczającą produkcją” . Granicą produkcji jest jednak dla właścicieli kapitału zysk a nie potrzeby producentów. Zatem nadprodukcja produktów i nadpro­dukcja towarów to dwie całkiem różne sprawy. W okresach, gdy gospodarkę cechuje nadprodukcja .takich czy innych towarów, znaczna część narodu (a zwłaszcza klasa robotnicza) jest gorzej niż kiedykolwiek zaopatrzona w takie towary. Mówiąc o nadprodukcji, Marks ma na myśli tylko tę część produkcji, która nie może być sprzedana po przynajmniej takich samych, jak wcześ­niej, cenach i w takim samym —jak wcześniej — czasie.