NAJPROSTSZA DEFINICJA

Z Kapitału można wydedukować następującą, najprostszą definicję kryzysu: jest to taki stan, w którym zatrzymany lub zahamowany został proces reprodukcji rozszerzonej kapitału. Innymi słowy taki stan, w którym kapitał w swym ruchu okrężnym napotykał przeszkodę, której nie może pokonać bądź pokonuje ją w zwolnionym tempie. Chcąc wyja­śnić przyczyny powstawania kryzysu, Marks analizuje różnice między gospodarką, w której dominuje produkcja towarowa a gospodarką, w której dominuje produkcja na zaspokojenie własnych potrzeb oraz handel za­mienny. „W warunkach produkcji towarowej — pisze — przemiana produktu w pieniądz, sprzedaż stanowi conditio sine qua non. Bezpośrednia produkcja w celu zaspokojenia własnych potrzeb znika. Jeżeli towaru się nie sprzeda, to mamy kryzys. Trudność, z którą łączy się przemiana towaru […] w pie­niądz […] polega na tym, że […] ten, kto sprzedał, czyli ten, kto znajduje się teraz w posiadaniu pieniądza, nie doświadcza przymusu dokonania nie­zwłocznie ponownego kupna […]